Bình Định không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn sở hữu những di tích văn hóa lâu đời, trong đó Tháp Dương Long là một biểu tượng độc đáo. Được xây dựng vào thế kỷ XII, đây là quần thể tháp Chăm Pa cao nhất còn tồn tại ở Việt Nam.
Không chỉ có giá trị lịch sử, tháp còn là minh chứng sống động cho sự kết hợp giữa nghệ thuật Champa và kiến trúc Khmer.
Trong bài viết này, mình sẽ cùng bạn khám phá chi tiết về lịch sử, kiến trúc, giá trị văn hóa và kinh nghiệm tham quan. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa điểm mang đậm dấu ấn lịch sử và nghệ thuật, hãy cùng mình bắt đầu hành trình này!
Tháp Dương Long – Lịch sử và giá trị văn hóa
Tháp Dương Long được xây dựng vào cuối thế kỷ XII, khi vương quốc Champa đạt đến đỉnh cao văn hóa và kiến trúc.
Cụm tháp này tọa lạc trên một gò đất cao, nằm giữa hai thôn An Chánh và Vân Tường, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định.
Bối cảnh lịch sử
Trong thời kỳ Vijaya, vương quốc Champa mở rộng sức mạnh, đồng thời phát triển mạnh mẽ về kiến trúc. Tháp Dương Long là một trong những công trình quan trọng, thể hiện rõ nét sự ảnh hưởng của kiến trúc Ấn Độ giáo với ba vị thần tối cao Brahma, Vishnu và Shiva.
Giá trị văn hóa
Với chiều cao lên tới 39m, tháp không chỉ là công trình tôn giáo mà còn là biểu tượng quyền lực của vương quốc Champa.
Kiến trúc hoành tráng của tháp được xếp vào danh sách di tích quốc gia từ năm 1980 và đến năm 2015 tiếp tục được công nhận là di tích cấp quốc gia đặc biệt.
Quần thể Tháp Dương Long – Các công trình chính
Không chỉ đơn thuần là một di tích cổ, đây còn là một quần thể kiến trúc độc đáo và quy mô bậc nhất trong hệ thống tháp Chăm còn lại ở Việt Nam.
Quần thể này không chỉ bao gồm ba ngôi tháp chính được sắp xếp theo trục Bắc – Nam, mà còn có thêm hai công trình kiến trúc phụ được phát hiện ở phía Tây sau quá trình khai quật khảo cổ.
Ba tháp chính
Cụm ba tháp chính của Tháp Dương Long được sắp xếp theo hàng thẳng, trải dài theo hướng Bắc – Nam. Mỗi tháp mang một chiều cao, thiết kế và chức năng riêng biệt, nhưng lại tạo nên một thể thống nhất về mặt thẩm mỹ và tôn giáo.
Tháp giữa
Đây là ngọn tháp cao nhất trong cụm với chiều cao lên tới 39 mét, được xem là tháp gạch cao nhất ở Đông Nam Á. Tháp giữa thường được cho là nơi thờ thần Shiva, vị thần hủy diệt và tái sinh trong Ấn Độ giáo.
Thiết kế của tháp giữa có phần đơn giản hơn về mặt trang trí. Trên mỗi mặt tường có bảy trụ ốp, đầu trụ được nối với các khối đá tạo nên những băng giật cấp, mang lại vẻ vững chãi và trang nghiêm. Phần chân đế được ốp kín bằng đá sa thạch và có hình vuông, mang lại sự chắc chắn cho toàn bộ cấu trúc.
Tháp Nam
Tháp Nam có chiều cao khoảng 33 mét, được bảo tồn tương đối tốt. Phần chân đế có mặt bằng hình vuông, mỗi cạnh dài khoảng 14 mét. Bức tường của tháp được xây theo kiểu bẻ góc dần về phía cửa, tạo nên sự mềm mại trong hình dáng tổng thể.
Đặc biệt, phần mái tháp được thiết kế thành bốn tầng thu nhỏ dần, mỗi tầng có ô khám trên cả bốn mặt, giúp tăng tính thẩm mỹ và thông thoáng cho tháp. Bộ diềm mái gồm hai dải đá: dải chính trang trí với hình đầu voi và mình sư tử, phía dưới là dải chấm tròn nổi liên kết với nhau.
Cửa chính của tháp được làm từ đá sa thạch, tạo sự khác biệt so với những tháp Chăm truyền thống.
Tháp Bắc
Là tháp thấp nhất với chiều cao khoảng 32 mét và cũng là tháp bị hư hại nặng nhất trong quần thể. Tuy nhiên, kiến trúc cơ bản của tháp Bắc vẫn còn nhiều điểm tương đồng với tháp Nam.
Trên viền những khối đá sa thạch dùng để ngăn cách phần chân đế và thân tháp, các hình chạm khắc voi và sư tử được nối liền nhau tạo nên chuỗi trang trí liền mạch và sống động. Có thể đây là nơi thờ thần Brahma, vị thần sáng tạo trong Ấn Độ giáo.
Mỗi ngọn tháp không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo mà còn thể hiện nguyên tắc thiết kế đối xứng, logic và tâm linh sâu sắc của kiến trúc Chăm Pa.
Theo phong cách thường thấy, ba tháp được bố trí sao cho mỗi vị thần được thờ ở một tháp riêng biệt: Tháp Bắc thờ Brahma, Tháp Nam thờ Vishnu, Tháp Giữa thờ Shiva.
Hai công trình phụ phía Tây
Qua quá trình khai quật, các nhà khảo cổ đã phát hiện thêm hai công trình kiến trúc gạch cổ nằm ở phía Tây của ba tháp chính.
Dù đến nay vẫn chưa có đầy đủ thông tin về chức năng và ý nghĩa của hai công trình này, nhưng những đặc điểm kiến trúc cho thấy chúng từng là một phần không thể tách rời của tổng thể quần thể Tháp Dương Long.
- Công trình thứ nhất: Có hình vuông, với trục chính nối giữa Tháp Nam và Tháp Giữa, cho thấy khả năng từng là nơi tổ chức nghi lễ hoặc là một phần của đền thờ phụ.
- Công trình thứ hai: Cũng có mặt bằng hình vuông, nhưng kích thước lớn hơn, trục chính hướng vào khu vực giữa Tháp Bắc và Tháp Giữa. Cấu trúc gạch và vị trí đặt cho thấy đây có thể từng là khu sinh hoạt tôn giáo, hoặc chỗ đặt các linh vật bảo hộ.
Việc phát hiện hai công trình này đã góp phần bổ sung thông tin quý giá cho nghiên cứu về bố cục và quy mô thực tế của di tích.
Chúng khẳng định rằng Tháp Dương Long không đơn thuần chỉ là ba ngọn tháp riêng lẻ, mà là một trung tâm đền thờ quy mô với nhiều hạng mục phụ trợ được xây dựng đồng bộ, thể hiện sự phát triển vượt bậc về tư duy thiết kế và tổ chức không gian của người Chăm xưa.
Tổng thể kiến trúc
Điều đặc biệt của quần thể không chỉ nằm ở chiều cao, kích thước hay tuổi đời mà còn nằm ở sự hài hòa giữa kỹ thuật xây dựng và biểu tượng tâm linh.
Mỗi tháp, mỗi chi tiết đều có mục đích nhất định – từ hình dáng búp sen của phần thân, đỉnh tháp nhiều tầng, đến bố cục hướng tâm và vật liệu gạch – tất cả cùng nhau tạo nên một tác phẩm kiến trúc Chăm – Khmer đỉnh cao.
Nếu bạn là người yêu thích khảo cổ và đam mê kiến trúc cổ, đây thực sự là nơi đáng để ghé thăm và khám phá sâu hơn trong hành trình về với văn hóa Champa.
Tháp Dương Long qua thời gian – Hiện trạng và bảo tồn
Trải qua hàng thế kỷ, Tháp Dương Long đã chịu nhiều tác động từ thiên nhiên và con người. Trước đây, tháp từng bị một số nhóm người tìm vàng phá hoại và dân địa phương lấy gạch về xây nhà.
Hiện nay, nhà nước đã có những biện pháp bảo tồn và trùng tu, nhưng vẫn cần sự quan tâm đặc biệt để giữ gìn di sản này cho thế hệ mai sau.
Hướng dẫn tham quan Tháp Dương Long
Vị trí và cách di chuyển
Tháp nằm cách TP. Quy Nhơn khoảng 40km, bạn có thể di chuyển bằng:
- Xe máy hoặc ô tô: Từ Quy Nhơn đi theo QL1A về phía Tây.
- Xe khách: Các tuyến xe đi Tây Sơn có thể đưa bạn đến gần khu vực tháp.
Giờ mở cửa và giá vé
- Thời gian mở cửa: 7:00 – 18:00.
- Giá vé: 15.000 VNĐ/người.
Lưu ý khi tham quan
- Không mang theo vật liệu dễ cháy, vũ khí vào khu di tích.
- Giữ gìn vệ sinh và không viết vẽ bậy lên tháp.
- Liên hệ ban quản lý để được hướng dẫn chi tiết hơn.
So sánh Tháp Dương Long với các tháp Chăm khác tại Việt Nam
So với các công trình như Thánh địa Mỹ Sơn hay Tháp Bánh Ít, địa điểm này nổi bật với:
- Chiều cao lớn nhất trong các tháp Chăm còn lại.
- Kiến trúc pha trộn Champa – Khmer rõ nét hơn.
- Bố cục ba tháp thẳng hàng, khác với các cụm tháp khác thường có bố cục tự do.
Nếu bạn muốn khám phá thêm những điểm đến hấp dẫn khác tại Bình Định, hãy tham khảo tại đây.
Kết luận
Tháp Dương Long không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một tuyệt tác kiến trúc cổ. Nếu bạn là người đam mê khám phá văn hóa Champa, đây chắc chắn là một điểm đến không thể bỏ qua. Hãy để lại bình luận, chia sẻ bài viết này hoặc xem thêm các nội dung thú vị khác trên Cpmaskforall.com.vn.
