Bạn đã từng nghe về tháp Bánh Ít Bình Định, một trong những cụm di tích kiến trúc Chăm Pa cổ kính nhất Việt Nam chưa? Đây không chỉ là một điểm đến thu hút du khách bởi vẻ đẹp bí ẩn, mà còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử đáng kinh ngạc.
Nơi đây không chỉ có giá trị khảo cổ mà còn là một điểm tham quan không thể bỏ lỡ với những ai yêu thích kiến trúc cổ. Hãy cùng mình khám phá vẻ đẹp, lịch sử và những điều thú vị xung quanh di tích này nhé!
Tháp Bánh Ít là gì? Giới thiệu tổng quan về di tích kiến trúc Chăm Pa
Tháp Bánh Ít là một quần thể tháp Chăm được xây dựng vào cuối thế kỷ XI – đầu thế kỷ XII. Nằm trên một ngọn đồi cao thuộc xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, di tích này mang đậm dấu ấn của kiến trúc Chăm Pa.
Tên gọi “Bánh Ít” xuất phát từ hình dáng của cụm tháp, trông giống như những chiếc bánh ít lá gai – một đặc sản nổi tiếng của Bình Định.
Ngoài ra, tháp còn được biết đến với cái tên tháp Bạc hoặc Yang Mtian, theo cách gọi của người Chăm xưa.
Vào năm 1982, tháp Bánh Ít được công nhận là Di tích Kiến trúc Nghệ thuật cấp Quốc gia và từng được xếp vào danh sách 1.001 công trình kiến trúc phải đến trong đời do nhóm tác giả người Anh bình chọn.
Kiến trúc độc đáo của tháp Bánh Ít
Tháp Bánh Ít là một trong những công trình tiêu biểu của kiến trúc Chăm Pa với sự kết hợp hài hòa giữa phong cách Mỹ Sơn A1 và Bình Định.
Công trình này được xây dựng chủ yếu bằng gạch đất nung và đá, với kỹ thuật xếp chồng khéo léo giúp tháp đứng vững suốt hàng trăm năm.
Các tháp trong quần thể đều có họa tiết điêu khắc tinh xảo, thể hiện ảnh hưởng mạnh mẽ của Ấn Độ giáo, với hình tượng các vị thần như Shiva, Vishnu, Ganesha.
Nhiều hoa văn đặc trưng cũng xuất hiện trên các bức tường và phù điêu, phản ánh đời sống văn hóa của người Chăm xưa.
Khám phá các tháp trong quần thể tháp Bánh Ít
Quần thể tháp Bánh Ít là một trong những di tích kiến trúc Chăm Pa đặc sắc nhất còn sót lại tại Bình Định.
Với bốn tòa tháp chính bao gồm: Tháp Chính (Kalan), Tháp Cổng (Gopura), Tháp Bia (Posah) và Tháp Hỏa (Kosagrha), nơi đây được xem là một trung tâm tín ngưỡng và kiến trúc quan trọng của người Chăm cổ.
Mỗi tháp có vai trò riêng, được thiết kế với mục đích và kiến trúc độc lập nhưng vẫn hài hòa trong một tổng thể thống nhất.
Tháp Chính (Kalan) – Trung tâm tôn nghiêm của tín ngưỡng Chăm Pa
Tháp Chính là công trình lớn nhất và quan trọng nhất trong toàn bộ quần thể. Tòa tháp nằm trên đỉnh đồi, có chiều cao lên đến 29,6m, với bình đồ hình vuông mỗi cạnh dài 12m.
Đây là nơi thờ các vị thần Hindu, đặc biệt là thần Shiva, vị thần tối cao trong đạo Hindu, người bảo hộ và hủy diệt.
Một điểm nổi bật trong kiến trúc của tháp Chính là vòm cửa hình mũi giáo, được chạm khắc phù điêu thần Kala ở chính giữa. Trên diềm mái vòm, hình ảnh khỉ thần Hanuman đang múa được thể hiện một cách sống động.
Ở ba cửa giả còn lại, ta dễ dàng nhận thấy phù điêu Gajasimha – linh vật đầu voi, thân sư tử tượng trưng cho quyền uy và bảo vệ.
Bên trong tháp, bức tượng Shiva cao 1,54m, rộng 1,06m và dày 0,56m là điểm nhấn đặc biệt. Bức tượng này được phục chế vào năm 2013 dựa trên nguyên mẫu hiện đang trưng bày tại bảo tàng Guimet (Pháp).
Tác phẩm điêu khắc này mang phong cách Chánh Lộ, một trong những phong cách đặc trưng của nghệ thuật Chăm Pa thế kỷ XI.
Tháp Cổng (Gopura) – Cánh cổng dẫn lối tâm linh
Nằm ở phía Đông, dưới chân đồi, Tháp Cổng là công trình có quy mô nhỏ hơn nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng: chào đón và hướng dẫn tín đồ vào khu vực thờ cúng.
Tháp được xây dựng bằng gạch nung, cao 13m, với nền vuông mỗi cạnh 7m. Điểm nổi bật là vòm cổng hình mũi lao – tượng trưng cho sự vươn lên trời cao, tạo cảm giác mạnh mẽ, linh thiêng. Tháp có hai cửa đối diện nhau theo hướng Đông – Tây, nối thông với cửa chính của tháp Chính.
Bề mặt tháp được trang trí hoa văn hình học, cùng với các cửa giả hình mũi lao nhọn – một đặc điểm quen thuộc trong kiến trúc Chăm, gợi cảm giác thanh thoát nhưng không kém phần chắc chắn.
Tháp Bia (Posah)
Cách Tháp Cổng khoảng 22m về phía Nam, Tháp Bia cao hơn 10m và có hình dáng vuông vức. Mỗi mặt của tháp đều có cửa, tổng cộng 4 cửa theo bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc.
Điểm nổi bật của tháp Bia là kiến trúc mái độc đáo. Mái tháp được thiết kế theo dạng thu hẹp dần theo chiều cao, với mỗi tầng mái có một hàng bầu lọ cong ở hai đầu, giống như những quả bầu rượu nằm liền kề nhau – từ đó mà có tên gọi dân gian là Tháp Bầu Rượu.
Theo các nhà nghiên cứu, tháp từng lưu giữ các tấm bia ký ghi lại công lao của các vị vua và những người có đóng góp trong việc xây dựng và bảo vệ đền tháp. Tuy nhiên, hiện nay các tấm bia trong tháp đã bị mất, chỉ còn lại kiến trúc và ký ức lịch sử.
Tháp Hỏa (Kosagrha) – Nhà kho linh thiêng của người Chăm cổ
Tháp Hỏa có vị trí phía Tây của tháp Bia và nằm cạnh tháp Chính. Đây là công trình duy nhất trong quần thể có hình chữ nhật, với chiều cao 10m, chiều dài 12m, chiều rộng 5m, và tường dày 1,4m.
Khác với các tháp thờ, tháp Hỏa không dùng để thờ cúng, mà đóng vai trò là nhà kho, nơi lưu giữ và chuẩn bị các đồ tế lễ trước khi dâng lên các vị thần trong tháp Chính.
Dù mang chức năng phụ trợ, nhưng tháp Hỏa vẫn thể hiện sự tinh tế trong kiến trúc, đảm bảo yếu tố phong thủy và tính bền vững qua thời gian. Đây là minh chứng cho tư duy tổ chức nghi lễ chặt chẽ và giàu tính biểu tượng của người Champa
Việc tham quan cụm tháp này không chỉ đơn thuần là chiêm ngưỡng một công trình cổ, mà còn là hành trình trở về với một nền văn minh đã từng rất phát triển trên mảnh đất miền Trung Việt Nam. Đây chắc chắn là một điểm đến không thể bỏ qua khi bạn có dịp khám phá Bình Định.
Giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh
Tháp Bánh Ít không chỉ là một công trình kiến trúc đặc sắc mà còn có ý nghĩa quan trọng trong nền văn hóa Chăm Pa.
- Đây là nơi thờ cúng các vị thần Hindu, phản ánh tín ngưỡng của người Chăm cổ.
- Di tích mang giá trị khảo cổ cao, giúp các nhà nghiên cứu tìm hiểu thêm về nền văn minh Champa.
Hướng dẫn du lịch tháp Bánh Ít
Thời điểm lý tưởng để tham quan
- Mùa khô (tháng 1 – tháng 8): Thời tiết nắng đẹp, thích hợp để khám phá.
- Mùa mưa (tháng 9 – tháng 12): Nên kiểm tra dự báo thời tiết trước khi đi.
Hướng dẫn đường đi
- Khoảng cách từ Quy Nhơn: 16km, mất khoảng 30 phút di chuyển.
- Phương tiện di chuyển: Xe máy, taxi, xe buýt.
Giá vé tham quan và những điều cần chuẩn bị
- Giá vé: 15.000 VNĐ/người.
- Chuẩn bị: Quần áo mát mẻ, nước uống, kem chống nắng.
Địa điểm du lịch gần tháp Bánh Ít không thể bỏ lỡ
- Chùa Thiên Hưng: Ngôi chùa nổi tiếng với kiến trúc đẹp.
- Tháp Bình Lâm: Một công trình Chăm Pa cùng thời kỳ.
- Tiểu chủng viện Làng Sông: Địa danh mang dấu ấn lịch sử đặc biệt
Nếu bạn đang tìm kiếm một điểm đến lịch sử thú vị tại Bình Định, địa điểm này chắc chắn là lựa chọn không thể bỏ qua. Đừng quên tham khảo thêm hướng dẫn du lịch Bình Định để có một chuyến đi trọn vẹn nhé!
Kết luận
Tháp Bánh Ít không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là điểm tham quan tuyệt vời cho những ai yêu thích kiến trúc và văn hóa Champa. Nếu bạn đã từng ghé thăm, hãy để lại bình luận và chia sẻ trải nghiệm của mình nhé! Đừng quên theo dõi thêm nhiều bài viết hấp dẫn khác tại Cpmaskforall.com.vn.
